میکروسکوپ چیست؟

میکروسکوپ یا ریزبین از جمله تجهیزات آزمایشگاهی است که برای دیدن اجسام بسیار کوچک که با چشم مسلح قابل دیدن نمی باشند، استفاده می شود. این دستگاه که با کمک عدسی های موجود در آن به دیدن اجسام ریز کمک می کند، بسته به نوع عدسی ها، از بزرگ نمایی های مختلفی برخوردار است که هر کدام متناسب با نیاز کاربران مورد استفاده قرار میگیرند.

نحوه عملکرد میکروسکوپ

در میکروسکوپ ها با عبور نور (با طول موج های مختلف) و سپس برخورد آن با عدسی های محدب واقع در این دستگاه، باعث می شود تا اجسام بزرگ تر دیده شوند. البته باید توجه شود که طول موج نور در کیفیت و جداکنندگی میکروسکوپ بسیار تاثیر گذار است به گونه ای که با کوتاه تر شدن طول موج، قدرت و کیفیت میکروسکوپ افزایش می یابد.

کاربرد میکروسکوپ

امروزه میکروسکوپ این وسیله آزمایشگاهی یک وسیله پرکاربرد برای استفاده در آزمایشگاه ها، بیمارستان ها، سازمان های تحقیقاتی و… می باشد. همچنین این دستگاه در موارد زیر نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

• آزمایشگاه های پاتوبیولوژی (برای مشاهده کردن نمونه خون و…)
• زمین شناسی (برای مشاهده کردن انواع سنگ و فسیل و کانی ها)
• فلزات (برای مشاهده کردن تاثیر مواد بر روی فلزات)
• تحقیقات زیستی (برای مشاهده و تحقیق بر روی قارچ ها، سلول های گیاهی، ویروس ها و…)
• امور الکترونیک (برای مشاهده مدارات چاپی و بورد های الکترونیک)

انواع میکروسکوپ بر اساس تعداد چشمی

در حال حاضر میکروسکوپ ها در انواع مختلف و با کاربری های متفاوتی طراحی و در بازار تولید تجهیزات آزمایشگاهی به فروش می رسند که بر اساس تعداد چشمی آن به سه دسته زیر تقسیم می شوند.

• میکروسکوپ تک چشمی

در این مدل از میکروسکوپ به جهت داشتن یک عدسی، برای مشاهده نمونه فقط باید از یک چشم استفاده نمایید.

• میکروسکوپ دو چشمی

در این میکروسکوپ با داشتن دو عدسی چشمی، میتوان با کمک هر دو چشم نمونه مطالعاتی را مشاهده نمایید.

• میکروسکوپ سه چشمی

این مدل از میکروسکوپ نیز عملکردی همانند میکروسکوپ دو چشمی دارد با این تفاوت که با داشتن یک چشمی سوم بر روی هد، به انتفال تصویر بر روی دوربین میکروسکوپ کمک می کند

انواع میکروسکوپ بر اساس آشکار ساز

میکروسکوپ از لحاظ آشکار ساز نیز شامل میکروسکوپ نوری، الکترونی، زمینه تاریک می شود که در زیر به معرفی هر یک می پردازیم.

• میکروسکوپ نوری

میکروسکوپ نوری اولین مدل از انواع میکروسکوپ ساخته دست انسان می باشد.

این میکروسکوپ به جهت بزرگ نمایی و دارا بودن دو عدسی شیئ و چشمی، به میکروسکوپ مرکب معروف هستند. همچنین به جهت عبور نور از قسمت شفاف و روشن کردن زمینه اطراف آزمایش نمونه، به میکروسکوپ زمینه روشن نیز شناخته می شوند.

میکروسکوپ های نوری که عموما برای مطالعه نمونه های پزشکی و بیولوژیکی استفاده می شوند خود دارای دو مدل نوری عبوری (مناسب برای مطالعات بیولوژی) و نوری بازتابی (مناسب برای دیدن اجسامی که نور  از آن ها عبور نمی کند) هستند که برای بزرگ نمایی اجسام لازم است تا جسم مورد مطالعه را در زیر عدسی شیئی قرار دهید و سپس با چشم به عدسی چشمی نگاه نمایید.

اجزای میکروسکوپ نوری:

۱- فیلتر رنگی (برای تصحیح نور)

۲- دیافراگم (جهت تنظیم نور)

۳- عدسی محدب (دو عدد)

۴- پیچ تنظیم دیافراگم

۵- پیچ نگهدارنده کندانسور

• میکروسکوپ الکترونی

میکروسکوپ الکترونی نیز از دیگر نمونه های این دستگاه آزمایشگاهی می باشد که با تابش الکترون بر نمونه مطالعاتی و تفسیر بازتابش آن، می توان نمونه را مشاهده کرد.

البته باید توجه شود که برای جلوگیری از برخورد بازتاب الکترون به چشم (که بسیار خطرناک است)، آن را از صفحه فلورسنت عبور می دهند. (در واقع با برخورد بازتابش الکترون به صفحه، نقاطی سفید رنگ ایجاد می شود که با تماشای آن می توان نمونه را مشاهده کرد.)

میکروسکوپ الکترونی به جهت برخورداری از دقت بالاتر و میزان بزرگنمایی بیشتر (نسبت به میکروسکوپ نوری) و نمایش نمونه های بسیار کوچک، برای بررسی و مطالعه بر روی انواع نمونه های زیستی، بافتی، نمونه های غیر معدنی مانند سلول ها، مولکول های بزرگ، فلزات، کریستال ها وحتی صنعت بکار می رود.

• میکروسکوپ زمینه تاریک

میکروسکوپ زمینه تاریک یکی از انواع میکروسکوپ است که به جهت برخورداری از سیستم نوری خاص و منبع نور مرئی، برای مطالعه بر روی سلول های زنده و حرکت باکتری ها مناسب می باشد. در واقع در این میکروسکوپ، نور مرئی با عبور از منبع نوری به شکل مخروطی در می آید و توسط کندانسور خاص از اطراف به نمونه مورد مطالعه می تابد و توسط آیینه ها و عدسی های محدب و مقعر، تصویر نمونه را کاملا روشن و شفاف در پس زمینه ای سیاه و تاریک به نمایش می گذارد.